شیشه گری سنتی | با فوت و فن‌های این صنعت محبوب آشنا شوید

شیشه گری سنتی؛ یک صنعت رایج میان ایرانیان

شیشه گری یکی از صنایع هنری رایج در میان ایرانیان است که امروزه نیز طرفداران زیادی دارد. از شیشه گری سنتی به عنوان نوعی صنایع دستی نیز یاد می‌شود که برندهای مختلفی اقدام به تولید ظروف شیشه‌ای به این روش می‌کنند. البته روش‌های دیگری نیز برای شیشه گری وجود دارند که در گروه سنتی قرار نمی‌‎گیرند و برای تولید‌ در تعداد بالا استفاده می‌شوند. در این مطلب با صنعت جذاب شیشه گری سنتی و مراحل مختلف آن آشنا می‌شویم.

شیشه گر‌ی سنتی و روش‌های متنوع آن

شیشه گری یکی از صنایعی است که در گذر زمان روش‌های مختلفی برای آن ایجاد شده‌اند. از جمله روش‌های شیشه گری می‌توان به فوتی یا سنتی، فوتی-قالبی و قالبی اشاره کرد. روش فوتی-قالبی یک روش نیمه‌سنتی است که در برخی مواقع کاربرد دارد. اما از روش قالبی در مواقعی استفاده می‌شود که قصد تولید شیشه‌های مدرن را در تعداد بالا داشته باشید.

تاریخچه شیشه گر‌ی در ایران و دنیا

شیشه گری را می‌توان در لیست قدیمی‌ترین هنرها و صنایع در ایران و جهان قرار داد. همچنین شواهدی وجود دارد که می‌گوید قدمت این صنعت به بیش از 4000 سال می‌رسد. همچنین برای تبدیل جهان هجری به دوران باستان، از سنگ‌های طبیعی شیشه استفاده می‌شد که خود دلیلی بر گسترش این صنعت بود.

در دلتای رود فرات مهره‌های تزیینی کشف شده‌اند که نشان از قدمت جهانی شیشه گری دارند. همچنین مهره‌های شیشه‌ای ظروف و دیگر اشیای شیشه‌ای در مصر و بین‌النهرین نیز کشف شده‌اند که ثابت کننده موضوع جهانی بودن شیشه گری هستند.

به طور دقیق نمی‌توان گفت که تاریخچه شیشه گری در ایران به چه تاریخی برمی‌گردد. اما یافته‌ها نشان می‌دهند که اولین آثار شیشه گری سنتی در ایران مربوط به چغازنبیل و مهره‌های استوانه‌ای آن هستند که تا حدودی قدمت این صنعت را در ایران تعیین می‌کنند.

در دوران هخامنشیان و ساسانیان صنعت شیشه گری به اوج خود رسیده بود و از این صنعت برای تولید جام‌ها و ظروف متعدد استفاده می‌شد. شیوه خاص شیشه گری سنتی که در این دوران‌ها مورد استفاده بود، تا دوران پیش از اسلام نیز رایج بود؛ اما پس از آن پایه و مبنای شیشه گری به هنر اسلامی تغییر پیدا کرد و باعث شده که شیشه گری سنتی در دوران اشکانیان به چهار دسته تقسیم شود

این چهار دسته عبارتند از :

• تراش نقوش برجسته
• تزیین نواری و گل مهره‌زنی
• زدن نقش با قالب
• نقوش پرمانند

شیشه‌ گر‌ی سنتی یا همان شیشه‌ گر‌ی فوتی را بهتر بشناسید

در گذشته شیشه گری سنتی به روش فوتی بود که پس از گرم کردن شیشه در آن نفس خود را می‌دمیدند یا به اصطلاح در آن فوت می‌کردند. اما شیشه گری فوتی نیز خود از دو مدل آزاد و قالبی تشکیل شده است که به مدل قالبی نیمه‌سنتی نیز گفته می‌شود.

شیشه گری فوتی آزاد به این صورت است که ابتدا مواد اولیه که معمولا خرده شیشه است را در کوره می‌ریزند و حرارت می‌دهند تا به صورت مذاب دربیایند. سپس استاد کار باید با استفاده از لوله دم که یک لوله فولادی به طول 100 الی 120 سانتی‌متر است و همین‌طور با استفاده از ابزار دیگری مانند قالب‌ها، انبر و قیچی به صورت دست‌ساز شیشه مورد نظر را ایجاد کند. این روش قدیمی‌ترین روش شیشه گری است که علاوه بر شیشه گری فوتی به آن شیشه گری سنتی نیز گفته می‌شود.

مطلب پیشنهادی: 

برای شیشه گر‌ی سنتی از چه ابزاری استفاده می‌شود؟

برای اجرای شیشه گری سنتی از لوازم مختلفی استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به لوله دم، قاشق، قیچی و قالب تخته اشاره کرد که هرکدام دارای کاربردهای خاص خود هستند و در ادامه با این لوازم پرکاربرد آشنا می‌شویم.

لوله دم

لوله دم یک لوله توخالی است که از آن برای برداشتن شیشه از داخل کوره استفاده می‌شود. در واقع، شیشه گران این لوله را داخل شیشه مذاب فرو برده و آن را می‌چرخانند. این باعث می‌شود مقدار کمی از شیشه را که اصطلاحا به آن بار گفته می‌شود از داخل کوره برداشته و سپس در داخل لوله می‌دمند. با این کار، یک گوی کوچک ایجاد شده که به آن گوی اول نیز گفته می‌شود.

بعد از سرد و سخت شدن گوی اول، شیشه گر مجددا دم را داخل شیشه مذاب فرو می‌برد و مقدار لازم را برای ساخت شیشه مورد نظر برمی‌دارد. به همین خاطر می‌توان گفت که لوله دم اصلی‌ترین لوازم برای انجام کار شیشه گری سنتی است.

قاشق؛ مورد استفاده در شیشه گر‌ی سنتی

یکی از لوازمی که بسیار در شیشه گری سنتی کاربرد دارد و کمتر هم به آن توجه می‌شود، قاشق است. قاشق وظیفه یک قالب را ایفا می‌کند و از یک قطعه چوبی استوانه‌ای ساخته شده است که به یکنواخت و یکسان‌شدن ضخامت شیشه کمک فراوانی می‌کند. لازم به ذکر است که هنگام استفاده از قاشق حتما باید این وسیله خیس باشد.

قیچی؛ ابزاری مکمل در شیشه گری سنتی

از جمله دیگر لوازمی که در شیشه گری سنتی از آن استفاده می‌شود، به قیچی می‌توان اشاره کرد. با کمک قیچی به راحتی می‌توان بار اضافی را از وا واگیره و لبه ظرف برید. همچنین برای خش انداختن محل جداسازی محصول از دم از قیچی می‌توان استفاده کرد.

قالب تخته؛ یک ابزار مهم در صنعت شیشه گری

قالب تخته با اشکال مختلف ساخته می‌شود که متشکل از دو قطعه تخته چوبی است و برای شکل دادن و کنترل پایه ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که باید در حین استقاده از قالب تخته، مرتبا آن را خیس کرد.

بلور و شیشه‌ علی بابا بختیاری؛ درک جذابیت این هنر زیبا با خرید محصولات این مجموعه

شیشه گری سنتی یک صنعت سخت و پیچیده است که امروزه در دسته‌بندی صنایع دستی نیز قرار داده شده است. اگر تمایل به تهیه هریک از محصولات این صنعت را دارید، ما در بلور و شیشه علی بابا بختیاری می‌توانیم نیاز شما را برآورده کنیم.